Wiele dziedzin przemysłu oraz nauki, wymaga bardzo czystego środowiska podczas procesu wytwarzania produktów z wykorzystaniem materiałów o wysokiej czystości, ale także przy eksperymentach i badaniach laboratoryjnych.
Takie środowisko zapewniają specjalistyczne pomieszczenia typu cleanroom. Są to zamknięte przestrzenie, w których kontrolowane są parametry środowiskowe takie jak: temperatura, ciśnienie i wilgotność powietrza, ale także zanieczyszczenia obecne w powietrzu:
- kurz,
- pył,
- bakterie,
- opary chemiczne.
Pomieszczenia tego typu podzielone są na klasy, na podstawie norm, które spełniają. Klasy definiowane są na podstawie ilości i rozmiaru zanieczyszczeń na metr sześcienny atmosfery. Norma PN-EN ISO 14644-3:2020-03, przedstawia metody badań, odnoszące się do czynności prowadzonych w pomieszczeniach typu cleanroom, w celu spełnienia wymagań klasyfikacji czystości powietrza.
Systemy w pomieszczeniach czystych
Pomieszczenia cleanroom, oprócz tego, że są odizolowane od zewnętrznego środowiska, posiadają również systemy klimatyzacyjne. Mają one na celu wtłaczać do środka czyste powietrze, pozbawione zanieczyszczeń. Powietrze wtłaczane jest przez układ specjalnych filtrów, które zapewniają najwyższą czystość powietrza. Dodatkowo całe powietrze znajdujące się wewnątrz pomieszczenia, jest cały czas filtrowane przez system filtracji wyposażony w zestaw filtrów HEPA. Ma to na celu usuwanie zanieczyszczeń powstałych wewnątrz pomieszczenia.
System klimatyzacyjny, jest zazwyczaj wyposażony w układ ogrzewający, chłodzący, a także parowy system nawilżania powietrza. Pozwala to na dokładną kontrolę parametrów środowiska, wewnątrz pomieszczenia. W przypadku pracy nad materiałami toksycznymi, radioaktywnymi, żywymi kulturami wirusowymi, bakteryjnymi i innymi niebezpiecznymi dla środowiska preparatami, stosuje się urządzenia do dezynfekcji powietrza opuszczającego pomieszczenie.
Cleanroom może być niewielkim pomieszczeniem znajdującym się wewnątrz większego obiektu, ale mogą to być również wielkie hale produkcyjne lub system wielu pomieszczeń połączonych ze sobą śluzami.
Bez względu na ich wielkość, do każdego z nich wchodzi się przez specjalne pomieszczenie pośrednie, zazwyczaj oddzielone śluzą powietrzną, dzięki któremu ograniczone jest ryzyko przedostania się zanieczyszczeń z zewnątrz.
Pomieszczenia typu cleanroom, wykorzystywane są w każdej dziedzinie, która wymaga najwyższej czystości powietrza oraz specjalnych warunków środowiskowych. Jest to niejeden rodzaj przemysłu:
- chemiczny,
- biotechnologiczny,
- farmacja,
- przetwórstwo tworzyw sztucznych,
- produkcja procesorów komputerowych.
Zasady pracy w pomieszczeniach typu cleanroom
Pracownicy wykonujący czynności w pomieszczeniach cleanroom, muszą dokładnie przestrzegać wszystkich zasad pracy w tego typu pomieszczeniach. Wymagane jest noszenie odpowiedniej odzieży ochronnej: kombinezonu, maski oraz obuwia ochronnego. Podczas wejścia i wyjścia z pomieszczenia należy przestrzegać procedur ubierania i rozbierania się.
Bardzo ważna jest także wzajemna kontrola wśród współpracowników, czy aby na pewno wszystkie procedury zostały przeprowadzone w sposób prawidłowy i rzetelny. Bardzo ważne jest także zadbanie o odpowiednią higienę osobistą pracowników oraz pozostawienie zbędnych rzeczy osobistych na zewnątrz.
Wewnątrz pomieszczenia nie należy wykonywać gwałtownych ruchów, ponieważ powodują one zawirowania powietrza, które mogą podnieść ewentualnie zanieczyszczenia z powierzchni.
Wszystkie urządzenia i oświetlenie znajdujące się wewnątrz cleanroom, zaprojektowane są w taki sposób, aby nie generowały dodatkowych zanieczyszczeń. Odkryte powierzchnie wewnątrz, powinny być wykonane z gładkich, szczelnych i nieuszkodzonych materiałów.
Daje to gwarancję, skuteczności działania środków czyszczących i dezynfekujących oraz nie pozwala gromadzić się żadnym cząsteczką ani drobnoustrojom. Każdy element wewnątrz pomieszczenia, powinien być zaprojektowany w taki sposób, aby nie posiadał żadnych trudnych do wyczyszczenia i dezynfekcji miejsc. Drzwi wejściowe do pomieszczenia powinny otwierać się pojedynczo, uniemożliwiając tym samym przeniknięcie zanieczyszczeń z zewnątrz.
Cleanroom podczas pandemii
W dzisiejszych czasach korzystanie z pomieszczeń typu cleanroom jest zdecydowanie utrudnione przez panującą na świecie pandemię wirusa SARS-CoV-2. Niestety pracy tej nie można wykonywać zdalnie z oczywistych względów. Spowodowało to zaostrzenie zasad korzystania z pomieszczeń cleanroom, ponieważ nie można było dopuścić do przedostania się wirusa do ich wnętrza. Dlatego tak duże znaczenie ma staranna dezynfekcja pomieszczeń, a także odpowiednia procedura ubierania i rozbierania się z odzieży ochronnej.
Zmniejszono także ilość osób mogących przebywać w tym samym momencie w pomieszczeniu. Używanie filtrów HEPA w klimatyzacji pomieszczeń oraz maseczki ochronne o najwyższych współczynniku ochrony, odgrywają znaczącą rolę w ochronie przed wirusem.